ՀՀ ԱԳ նախկին նախարար, Արցախի հարցերով հանձնախմբի համակարգող Վարդան Օսկանյանը հրապարակել է «Փաշինյանի ղեկավարությունը՝ Հայաստանի անկման կատալիզատոր» վերտառությամբ հոդվածը, որը ներկայացնում ենք ստորև.

«2025թ. սկսել է և Հայաստանը կրիտիկական խաչմերուկում է՝ բախվելով արտաքին քաղաքական խորը մարտահրավերների և իր ապագայի վերաբերյալ գոյաբանական հարցերի: Ազգը հայտնվել է դաժան երկակիության մեջ՝ Ադրբեջանի կողմից աճող արտաքին սպառնալիքներ և ներքին կաթված, որը նշանավորվում է ինքն իրեն հանգստացնելով, հեռատեսության տագնապալի բացակայությամբ և վտանգավոր պասիվ կեցվածքով: Արտաքին և ներքին ճգնաժամերի այս սերտաճումն ընդգծում է հստակության, ռազմավարության և խիզախ ղեկավարության հրատապ անհրաժեշտությունը՝ երկիրը ներկայիս ճահճից դուրս բերելու համար:

Ադրբեջանը ստվեր է գցում Հայաստանի արտաքին քաղաքականության վրա. 2020 թվականին Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմում (Հայաստանի) կրած ռազմական պարտությունը և 2023 թվականին Ադրբեջանի կողմից տարածաշրջանի լիակատար գրավումը վերափոխել են Հարավային Կովկասում իշխանության դինամիկան։ Դիվանագիտական ​​մանևրների և տնտեսական ազդեցության լծակներով՝ Բաքուն հաջողությամբ տարածել է Հայաստանը որպես տարածաշրջանային սպառնալիք, ագրեսոր և նույնիսկ «ֆաշիստական ​​պետություն» ներկայացնող նարատիվ: Անհանգստացնող է, որ Հայաստանի ղեկավարությունը չի կարողացել արդյունավետ կերպով հակազդել այս նարատիվին, նույնիսկ այն դեպքում, երբ Ադրբեջանը կատարում է աղաղակող գործողություններ՝ Լեռնային Ղարաբաղի օկուպացիան ու էթնիկ զտումը, տարածքային ներխուժումը Հայաստան, Հայաստանի քաղաքացիների պատանդառումը և հայկական մշակութային ժառանգության ոչնչացումը։

Ադրբեջանի պահանջներն էլ ավելի են բացահայտում Հայաստանի խոցելիությունը և նրա հակառակորդի՝ գնալով մեծացող հավակնությունները։ Այդ պահանջները ներառում են Հայաստանի զինված ուժերի զինաթափումը, 300,000 ադրբեջանցիների վերաբնակեցումը Հայաստանում, Ադրբեջանը Նախիջևանի էքսկլավին կապող միջանցքի ստեղծումը, Մինսկի խմբի կազմաքանդումը և նույնիսկ սահմանադրական փոփոխություններ Հայաստանում: Նման պայմանները գոյաբանական սպառնալիքներ են ներկայացնում Հայաստանի ինքնիշխանության և ինքնության համար, սակայն Հայաստանի կառավարությունը քիչ բան է անում այս ամենին դիմակայելու կամ արձագանքելու համար համահունչ ռազմավարության առումով:

Ադրբեջանի ճնշումների առաջ ընկրկումն արտացոլում է Հայաստանի իշխանությունների ավելի լայն ձախողումը. հեռատեսության բացակայություն, Ադրբեջանի քայլերը կանխատեսելու անկարողություն և իմաստալից դաշինքներ կառուցելու կամ ազգային վստահություն ներշնչելու անհանգստացնող անկարողություն: Հայաստանի արտաքին քաղաքականության մեջ տիրող խառնաշփոթն աննախադեպ է. Փաշինյանի արտաքին քաղաքական նախաձեռնություններն ավելի շատ վերաբերում են քաղաքական թատրոնին, քան բովանդակությանը, որի նպատակն էր հանրությանը շեղել և մանիպուլացնել կեղծ հույսով և անիրատեսական ակնկալիքներով։

Օրինակ, կառավարության այսօրվա հավանությունը ԵՄ-ին Հայաստանի անդամակցության գործընթացը նախաձեռնող օրենքի նախագծին ամբողջությամբ կտրված է ԵՄ բուն օրակարգից։ Նմանապես, Միացյալ Նահանգների հետ մոտալուտ «ռազմավարական համագործակցության» համաձայնագրի վերաբերյալ վերջին հայտարարությունը խաթարվել է ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի՝ ​​նման զարգացումների վերաբերյալ ակնհայտ անտեղյակության պատճառով:

Փաշինյանի կողմից Հայաստանը որպես «խաղաղության խաչմերուկ» պատկերելը նույնպես դատարկ բան է. տարածաշրջանային հաղորդակցության միջանցքներն արդեն իսկ  նախագծվել և վերջնական տեսքի են բերվել՝ ամբողջությամբ շրջանցելով Հայաստանը։

Հայաստանի արտաքին քաղաքական մարտահրավերները կարելի է դասակարգել երեք առանձին շերտերի.

Առաջինը ներքին դիսֆունկցիան է, որը մարմնավորում է Փաշինյանի վարչակազմը, որի օրոք ունեցել ենք զգալի կորուստներ, լարված դաշինքները և միջազգային վարկանիշի անկումը։ Երկրորդն Ադրբեջանից բխող ուղղակի սպառնալիքն է: Երրորդը տարածաշրջանային և գլոբալ դինամիկայի բարդ փոխազդեցությունն է, որը պահանջում է ճկունություն և հարմարվողականություն. հատկանիշներ, որոնք ակնհայտորեն բացակայում են ներկայիս ղեկավարության մեջ:

Փաշինյանի պաշտոնավարման հատկապես բացահայտ ձախողումը եղել է կրիտիկական նշանակություն ունեցող  ​​բանակցությունների ընթացքում Հայաստանի օգտին օրակարգի վրա ազդելու, առավել ևս օրակարգ թելադրելու անկարողությունը։ Թեև ոչ մի առաջնորդից չի ակնկալվում, որ միակողմանիորեն վերահսկի քննարկումները, սակայն նարատիվը ձևավորելու ջանքերի իսպառ բացակայությունը բացահայտում է կոմպետենցիայի և ռազմավարական տեսլականի գոյություն չունենալը, ինչն անհանգստացնող է:

44-օրյա պատերազմի ավարտից հետո Հայաստանը մնացել է պաշտպանվողի դիրքում՝ արձագանքելով իրադարձություններին՝ իր առաջնահերթություններն ակտիվ սահմանելու փոխարեն։ Լեռնային Ղարաբաղի, տարածքային ամբողջականության, սահմանների սահմանագծման և անվտանգության երաշխիքների վերաբերյալ քննարկումները մեծամասամբ շեղվել են ընդդեմ հայկական շահերի՝ ազգին մանևրելու քիչ տեղ թողնելով:

Կար ժամանակ, երբ Հայաստանի դիվանագիտությունը հարգանք էր վայելում և շոշափելի արդյունքներ տալիս։ Դաշնակիցները վճռական էին իրենց աջակցության հարցում, և անգամ թշնամիներն ընդունում էին Հայաստանի դիրքորոշումը: Այսօր, այդ ժամանակաշրջանը թվում է  հեռավոր հուշ: Երկրի արտաքին քաղաքականությունն այժմ հիշեցնում է փոթորկի մեջ հայտնված անղեկ նավ՝ անվճռականությունից կաթվածահար եղած ղեկավարությամբ:

Այս անկարողությունը հանգեցրել է Հայաստանի վարկանիշի նվազմանը, ինչը երկիրը խոցելի է դարձնում ճգնաժամերի անողոք շրջափուլի նկատմամբ, իսկ ներկայիս վարչակազմը կարծես թե ի վիճակի չէ այդ ճգնաժամերը լուծել:

Այս մռայլ պատկերը բարդանում է համաշխարհային և տարածաշրջանային հիմնական դերակատարների շրջանում Հայաստանի ղեկավարության նկատմամբ վստահության քայքայմամբ։ Ռուսաստանը և Իրանը խորը թերահավատություն ունեն Փաշինյանի նկատմամբ, Թուրքիան մնում է թերահավատ, իսկ Ադրբեջանը՝ բացահայտ անտագոնիստ, և նույնիսկ Արևմուտքի ներգրավվածությունը գործարքային է թվում, քան իրական:

Հայաստանին ամենից առաջ պետք է խոհեմ, գրագետ, խիզախ և ռացիոնալ առաջնորդություն։ Ներկայիս վարչակազմն ապացուցել է, որ ի վիճակի չէ բավարարել այդ պահանջները։ Ազգը պետք է թոթափի իր կաթվածը և դուրս գա պատերազմի հավերժական վախից: Հայաստանն առաջնորդող սկզբունքը պետք է լինի նրա ազգային շահը՝ սահմանված ոչ թե հանձնվելով, այլ ռազմավարական ճշգրտմամբ։ Միջազգային քաղաքականությունը, ի վերջո, դիվանագիտության միջոցով հակասող շահերի հաշտեցումն է, այլ ոչ թե անխուսափելի փոխզիջումները կամ պատերազմը:

Հայաստանը պետք է վերադասավորի իր աշխարհաքաղաքական ռազմավարությունը՝ նորացնելով դաշինքները՝ հիմնված նոր ըմբռնումների վրա՝ միաժամանակ ընդլայնելով գործընկերությունը համաշխարհային ուժային կենտրոնների հետ։ Այս մոտեցումը պահանջում է նուրբ հավասարակշռություն տարածաշրջանային նոր իրողություններին հարմարվելու և Հայաստանի հիմնարար իրավունքների, ինքնության և պետականության պահպանման միջև։ Նման ռազմավարությունը միայն գոյատևման մասին չէ, այլ դիրքերը վերականգնելու և Հայաստանի ապագան ձևավորելու մասին»։