«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Նախօրեին Ռուսաստանի Կազան քաղաքում իր աշխատանքն է սկսել BRICS գագաթաժողովը, որին մասնակցում են ավելի քան 32 երկրի պատվիրակություններ, որոնց մեծ մասը ներկայացված է պետությունների ղեկավարների դեմքով: Թեմայի հետ կապված ներկայացնում ենք քաղաքագետ Աղվան Պողոսյանի՝ «Փաստ» թերթի համար գրված վերլուծական հոդվածը.

«Վերջերս Բրազիլիայի, Ռուսաստանի, Հնդկաստանի, Չինաստանի և Հարավաֆրիկյան Հանրապետության այս երբեմնի ոչ պաշտոնական միավորումը լրջորեն ուժեղացրեց իր աշխարհաքաղաքական կշիռը ՝ զգալիորեն ընդլայնելով մասնակիցների շարքերը: Այսպես, միավորման գործող անդամների առաջնորդներից բացի, միջոցառմանը ներկա են ԱՊՀ երկրների բոլոր ղեկավարները, բացառությամբ Մոլդովայի:

Լատինական Ամերիկան ներկայացնում են Կուբայի, Նիկարագուայի և Բոլիվիայի պատվիրակությունները, ընդ որում՝ վերջինս գլխավորում է նախագահ Լուիս Արսեն: Բացի այդ, մասնակիցների թվում են նաև Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը, Լաոսի նախագահ Թյունգլուն Սիսուլիթը և այլ պետությունների ղեկավարներ։ Միջազգային քաղաքականության ոլորտի շատ փորձագետներ կարծում են, որ Մոսկվայի նախագահությամբ BRICS-ը սկսում է կարևոր դեր խաղալ համաշխարհային կարգի նոր բազմաբևեռ համակարգի ստեղծման գործում ։ Այս առումով զարմանալի չէ, որ BRICS-ը վերջին տարիներին ավելի հաճախ է հայտնվում աշխարհի պետությունների մեծ մասի խոշորագույն լրատվամիջոցների վերնագրերում:

Սակայն, եթե հետխորհրդային երկրների տարածքում, Աֆրիկայում, Մերձավոր Արևելքում և Լատինական Ամերիկայում քննարկվում է BRICS-ի ներկայիս օրակարգն ու ապագան, ապա պրոարևմտյան երկրների ԶԼՄ-ներում հրապարակումները ներկայացվում են միայն կառույցի քննադատությամբ: Ավելին, քաղաքականացված մեդիա կառույցներն ամեն ինչ անում են, որպեսզի BRICS-ին վարկաբեկող թեզեր տարածեն նաև ԱՊՀ երկրների տարածքում: Եթե հետևենք BRICS – ի գագաթաժողովի շուրջ բացասական ֆոն ձևավորող արևմտամետ լրատվամիջոցների ֆինանսավորմանը, նկատելի է, որ դրա մեծ մասը ձևավորվում է ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության ՝ USAID-ի կողմից, որն ուղղակիորեն վերահսկվում է ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի կողմից: Մասնավորապես, վերջին մեկ ամսվա ընթացքում BRICS-ի գագաթաժողովը «Ազատություն» ռադիոկայանի պորտալների առանցքային թեման է, որոնց լրագրողները քննադատում են միավորումը ՝ կապված Վլադիմիր Պուտինի՝ վերջերս Մոնղոլիա կատարած այցի, արևմտյան գործընկերներին Կիևի կոչերի պրիզմայի և բազմաթիվ այլ միջազգային իրադարձությունների լուսաբանման հետ:

Նմանատիպ աշխատանք են կատարում նաև ռուսաստանից փախած օլիգարխի կողմից ֆինանսավորվող «Medusa» պարբերականը և բոլոր արևմտամետ բլոգերները (որոնք նաև USAID ծրագրերի դրամաշնորհառուներ են), որոնք տեղակայված են Արևել յան Եվրոպայի երկրներում: Ավելին, USAID գործակալությունը ձևավորում է (իսկ հետագայում ֆինանսավորում է) ազգայնական կազմակերպություններ, որոնք կազմված են Ռուսաստանի ազգային հանրապետությունների՝ տարածաշրջանների եկվորներից: Նրանց մասնակիցները, որոնք գտնվում են Վարշավայում, Վիեննայում, Ռիգայում և Ռուսաստանի սահմաններից դուրս գտնվող այլ քաղաքներում, առաջ են քաշում թեզեր՝ Ռուսաստանի Դաշնությունը էթնիկ պատկանելության հիման վրա մի քանի պետությունների բաժանելու անհրաժեշտության մասին: Օրինակ՝ քանի որ BRICS-ի գագաթաժողովը տեղի է ունենալու Ռուսաստանի Թաթարստանի մայրաքաղաքում, թաթար ընդդիմադիրները զբաղված են սոցիալական ցանցերում կարծիքներ տարածելու առաջադրանքներով՝ Կազանի գագաթաժողովին նախապատրաստվելու իբր ցածր մակարդակի վերաբերյալ:

Նման կազմակերպությունների շարքում կարելի է առանձնացնել թաթար երիտասարդության «Азатлык» միությունը, «Свободный Идель–Урал» շարժումը և, այսպես կոչված, «Թաթարստանի անկախ կառավարությունը», որի առաջնորդներն ապրում են Կիևում: BRICS գագաթաժողովի անցկացման քաղաքի ցանկացած սոցիալական խնդիր այսօր ներկայացվում է որպես ռուսական իշխանությունների ոչ կոմպետենտության անհերքելի վկայություն: Ամենայն հավանականությամբ, BRICS-ի միջոցառումների երեք աշխատանքային օրվա ընթացքում ու հետագա մի քանի օրերին ևս կարելի է ակնկալել նաև այլ քննադատություն Կազանի սոցիալական ենթակառուցվածքների ծանրաբեռնվածության վերաբերյալ, որն անխուսափելիորեն աճում է միջազգային խոշոր միջոցառումների ընթացքում: Այստեղ ավելորդ չի լինի նշել, որ ընդամենը մեկ ամիս առաջ USAID-ն որոշում կայացրեց Հայաստանին տրամադրվող ֆինանսական օգնությունը կրկնակի ավելացնելու մասին: Համապատասխան համաձայնագիրը ստորագրել են USAID հայաստանյան առաքելության տնօրեն Ջոն Ալելոն և ՀՀ փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանը:

Հայաստանում ժողովրդավարության և ներառականության ամերիկյան աջակցության ծավալները 120 մլն դոլարից կաճեն մինչև 250 մլն դոլար։ Հետաքրքիր է, որ եթե ԱՊՀ այլ երկրներում ամերիկյան գործակալությունը արևմտամետ բլոգերներին ֆինանսավորում է հաճախ «серые» կիսալեգալ գործիքների միջոցով, ապա մեր երկրում USAID-ն մեծացրեց ներկայությունը BRICS-ի գագաթաժողովին ընդառաջ՝ բացահայտ և իշխանությունների մասնակցությամբ: Մյուս կողմից՝ արդեն այս տարվա ամռանը Ադրբեջանը BRICS-ին միանալու պաշտոնական հայտ էր ներկայացրել: Այդ միավորման մաս կազմելու Բաքվի ծրագրերի մասին հայտնի էր դարձել դեռևս հուլիսի սկզբին՝ Շանհայի համագործակցության կազմակերպության գագաթաժողովի ժամանակ։ Զուգահեռ Ադրբեջանի և Չինաստանի միջև ռազմավարական գործընկերության ամրապնդման մասին համատեղ հռչակագիր է ստորագրվել:

Հռչակագրի տեքստում նշվում էր, որ Ադրբեջանը հետաքրքրություն է ցուցաբերում BRICS-ին անդամակցելու հարցում, իսկ Չինաստանը պատրաստակամություն է հայտնում աջակցել այդ համագործակցությանը: Բոլորովին վերջերս BRICS-ին անդամակցելու հայտ պաշտոնապես ներկայացրել է Թուրքիան։ Էրդողանի վարչակազմում այդ որոշումը բացատրել են նրանով, որ «Геополитический полюс»-ը հեռանում է Արևմուտքի երկրներից, և Անկարան պետք է ձգտի ամրապնդել կապերը զարգացող տնտեսությունների հետ, ինչպես նաև ընդլայնել իր ազդեցությունը՝ բազմաբևեռ աշխարհի պայմաններում: Նույնիսկ լինելով ՆԱՏՕ-ի առանցքային անդամներից մեկը ՝ Թուրքիան արդեն քառորդ դար սպասում է Եվրամիությանը անդամակցելուն, և, ըստ ամենայնի, այդ գործընթացը կարող է անորոշ ժամանակով ձգձգվել: Զարմանալի չէ, որ Թուրքիայի նախագահը բացահայտ ասում է, որ իր երկիրը «կզարգացնի հարաբերությունները Արևելքի և Արևմուտքի հետ միաժամանակ», քանի որ ցանկացած այլ ճանապարհ կվնասի Թուրքիային:

Մինչդեռ, նույն Մհեր Գրիգորյանը, պատասխանելով BRICS-ին Երևանի անդամակցության հնարավորության մասին հարցին, հայտնում է, որ նման քննարկումներ երկրում նույնիսկ չեն ընթանում: Արդեն այս հռետորաբանությունից կարելի է եզրակացնել, որ Հայաստանում ամերիկյան ինստիտուտների գործունեությունը կարելի է արդյունավետ համարել։ Մինչ համաշխարհային առանցքային խաղացողները քննարկում են համաշխարհային տնտեսության անկախ համակարգի ձևավորումը, իսկ Բաքուն և Անկարան հասնում են BRICS-ին՝ հետևելով բազմաբևեռ աշխարհի քաղաքական կուրսին, ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը մեծացնում է իր ներկայությունը Հայաստանում՝ պաշտոնական Երևանի հավանությամբ: Թեև նույն Թուրքիայի օրինակը ակնհայտորեն ցույց է տալիս, որ նման զիջումները երբեք չեն դառնա ԵՄ-ին և արևմտյան մյուս ինստիտուտներին ինտեգրվելու երաշխավորը: Եվ եթե մի քանի տարի հետո մեր երկիրը մնա միջազգային քաղաքականության և համաշխարհային տնտեսության լուսանցքում, այն, ինչ այսօր տեղի է ունենում, կարելի է անվանել այդ դրույթի մեկնակետերից մեկը»:

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում