Նիկոլ Փաշինյանի ելույթը հոգեբանական խորը կոմպլեքսներ և ավտորիտար հակումներ ունեցող ցինիկ քաղաքական գործչի ձևակերպումներ էր պարունակում։ Իրականում, մենք ունենք լիովին այլ իրավիճակ, քան այն, ինչ ասվում է այդ ելույթում։ «Փաստինֆո» -ի հետ զրույցում, այս մասին այսօր ասել է քաղաքագետ Ալեն Ղևոնդյանն, անդրադառնալով Նիկոլ Փաշինյանի՝ երեկ արած հայտարարությանը, թե Հայաստանում ժողովրդավարության պիկ է՝ մամուլն աննախադեպ ազատ է, բանտերը փակվում են։
Քաղաքագետը հիշում և հիշեցնում է՝ ընդամենն օրեր առաջ էր, երբ Երևանում գրանցվեց խաղաղ ցուցարարների զանգվածային բերման ենթարկելու աննախադեպ թվերի աճ, երբ ոստիկանական բաժանմունքները հրաժարվում էին ընդունել ավտոբուսներով այնտեղ տեղափոխված քաղաքացիներին՝ պատճառաբանելով, թե ոստիկանական բաժանմունքներում, այլևս տեղ չկա՝ նոր ցուցարարներ ընդունելու համար.
«Հայաստանի պատմության ողջ ընթացքում այդ ծավալով և թվով բերման ենթարկված ցուցարարների քանակ երբեք չի գրանցվել։ Թիվը մոտավոր 600 պլյուսի էր հասնում։ Էլ չեմ խոսում մամուլի նկատմամբ իրականացվող բռնաճնշումների և ատելության խոսքի այն դրսևորումների մասին, որին ականատես ենք լինում վերջին մի քանի արիների ընթացքում։ Հետևաբար, ի՞նչ ժողովրդավարության մասին է խոսել երեկ Նիկոլ Փաշինյանն, ինձ համար, մեղմ ասած, պարզ չէ»,- ասում է քաղաքագետը։
Նրա արձանագրմամբ՝ ունենք հայտնի ստախոսի հերթական խեղաթյուրված փաստերով հարուստ մի ելույթ, որը լեգիտիմ հռչակվեց տեղում ներկա մի շարք շրջանակների համար.
«Խոսքս միջոցառմանը ներկա «Freedom House»-ի և մի շարք երկրների դեսպանների մասին է, ովքեր, պարբերաբար, մոնիթորինգներ են իրականացնում և շատ հստակ կերպով տիրապետում են իրականությանը, այդ թվում նաև՝ գրանցվող մարդու իրավունքների խախտումների դեպքերին, բռնությունների ծավալներին, ձևերին և մասշտաբներին, ատելության մասով՝ մարդկանց հանրային խոսքի թիրախավորմանը, քաղաքացիների վրա գործեր կարելու ապօրինի վարքագծին և այլն»,- ասում է Ալեն Ղևոնդյանը։
Մինչդեռ՝ իրականությունն այն է, որ այսօր գոյություն ունի հանրային դժգոհության ֆունդամենտալ աճ, որի ֆոնին Փաշինյանի լեգիտիմությունը ցածրագույն մակարդակի վրա է.
«Եթե խոսենք սոցհարցումների մակարդակով, ապա պետք է արձանագրենք, որ Փաշինյանի լեգիտիմությունն այսօր հազիվ տեղավորվում է 13- 15 տոկոսի շրջանակներում։ Այսինքն, իր կողմից իշխանությունը հանձնելու և իշխանությունից հեռանալու հանրային պահանջն, առնվազն՝ 70- 80 տոկոս է կազմում։ Մի ճշգրտում միայն՝ այդ պահանջն, այս պահին, առավելապես պասիվ դրսևորում ունի։ Գործող վարչապետի փոփոխության վերաբերյալ ակտիվ պահանջը, որ, հիմնական մասով, նկատել է փողոցային պայքարի տեսքով, կազմում է մոտավոր՝ 35- 40 տոկոս»։
Հարցին՝ ինչո՞ւ կամ ո՞ր պարագայում Հայաստանում հավատարմագրված օտարերկրյա դեսպանները աչք կփակեին երկրի ներսում տիրող աննախադեպ ապօրինությունների վրա, հանդես գալով՝ օրվա իշխանություններին նեցուկ կանգնելու անհասկանալի վարքագծով, Ալեն Ղևոնդյանը նկատում է՝ նախ պարզենք, թե խոսքը, մասնավորապես, ո՞ր պետությունների դեսպաններին է վերաբերում։ Նմանօրինակ վարքագծով, ըստ վերջինիս, հատկապես, աչքի են ընկել Հայաստանում ԵՄ և Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների դեսպանները։ Երկու պարագայում էլ, նման վարք դրսևորելու խորքային պատճառները նույնն են՝ պայմանավորված ռուսական գործոնը տարածաշրջանից դուրս մղելու հեռանկարով.
«Թե՛ Եվրոմիությունը (հավաքական առումով), թե՛ ԱՄՆ-ն՝ դեսպանի մակարդակով, շահառու են, որպեսզի Հայաստանում իշխանությունը չփոփոխվի։ Այն պրոցեսները, որ սկսել են մեր երկրում՝ դեռևս 2018 թվականից, գեոպոլիտիկ առումով տանում են նրան, որ Ռուսաստանի Դաշնությունը դուրս մղվի՝ ինչպես Հայաստանից, այնպես նաև՝ Հարավային Կովկասից։ Սրա գինն, իհարկե, Արցախի 75 տոկոսի հանձնում էր, որ կազմակերպվեց դավադիր պատերազմի միջոցով, որտեղ, անկասկած, վերոհիշյալ շահագրգիռ բևեռներն ու նրանց հայաստանյան ցանցային կառույցները ներգրավված էին։ Բնականաբար, գործող վարչապետի կատարողականն, այս մասով, բավականին բարձր է եղել։ Ընդ որում, Կառավարության մեջ, ևս, քիչ չեն այնպիսի չինովնիկներ, որոնք հակառուսական քարոզի առաջամարտիկներ են։ Մյուս կողմից, հիշատակված դիվանագիտական կառույցների ղեկավարների գերնպատակներից էլ՝ ամեն գնով հայ – թուրքական հարաբերությունների «կարգավորումն» է, որպեսզի այստեղ՝ Հայաստանում, այլևս Գյումրու 102-րդ ռազմաբազայի կարիքը չլինի։ Հետևաբար, ահա պատասխանն այն հարցի, թե ինչո՞ւ Հայաստանում հավատարմագրված դեսպանները չեն տեսնում և չեն լսում մարդու իրավունքների խախտման աղաղակող փաստերն ու դրվագները, ինչպես նաև՝ բռնապետական ռեժիմի վարքը, որ ամենօրյա ռեժիմով, տարատեսակ դատապարտելի դրսևորումներ է ունենում մեր երկրի ներսում»,- ասում է Ալեն Ղևոնդյանը։
Անդրադառնալով նախօրեին ՀՀ Ազգային Ժողովի նախագահ Ալեն Սիմոնյանի կողմից լրատվամիջոցներից մեկով արված հայտարարությանը, թե իշխանությունների հեռացման պահանջով փողոցային պայքարի ելած քաղաքական ուժերն ու նրանց հետևորդները դեպքերի զարգացումները տանում են երկրորդ Մարտի 1-ի սցենարով՝ քաղաքական վերլուծաբանը կտրուկ պատասխան է տալիս՝ կա պատմական որոշակի օրինաչափություն՝ ով ինչ ճանապարհով եկել է իշխանության, նույն ճանապարհով էլ հեռանալու է.
«Գործող վարչապետի շահերը սպասարկող Ալեն Սիմոնյանին, պարզապես, պետք է հիշեցնել, թե ինչպե՞ս Նիկոլ Փաշինյանը մտավ ակտիվ քաղաքականության մեջ։ Նրա հանրային քաղաքական կարիերայի մեկնարկը տրվել է 2008 թվականի մարտի գործողություններով։ Ենթադրում եմ, որ Ալեն Սիմոնյանը մարտի 1-ին տեղի ունեցած իրադարձությունների մասին խորը և համապարփակ տեղեկատվություն չունի, կամ, առնվազն, մանիպուլյացիաների հետ մանկուց մեծ սեր ունեցող անձ է։ Հենց սա է պատճառը, որ նրա վերոհիշյալ հիշատակումները խիստ հատվածային են։ Մարտի 1-ի դրդման պրոցեսը տեղի է ունեցել բացառապես ընդդիմության կոնկրետ անձերի հրապարակային հայտարարությունների հետևանքով, որոնք, ի դեպ, հասարակության ֆիզիկական առողջությանը վտանգներ պարունակող գործողություններ էին պարունակում»,- ասում է քաղաքական վերլուծաբանը։
Ամփոփելով զրույցը, Ալեն Ղևոնդյանը նկատում է՝ երբ օրվա իշխանությունները հենց այնպես, ոչնչից, սկսում են բացել և շահարկել մարտի 1-ի թեման, սա, առնվազն, հաղորդագրություն է այն մասին, որ չկա որևէ սահման, որ այս իշխանությունը չի պատրաստվում չանցնել՝ իրենց աթոռները պահելու նպատակով։ Հետևաբար, այս մարդկանց համար մատի 1-ը որոշակի սիմվոլիզմ է պարունակում.
«Հիշենք, թե ինչպես երկու օր առաջ, մոտ 13 ոստիկան, խաղաղ ակցիայի ժամանակ, հենց այնպես, հարձակվեցին և սկսեցին դաժան ծեծի ենթարկել Արծվիկ Մինասյանին։ Եթե ուշադիր հետևեք տեսանյութին, կլսեք ոստիկաններից մեկի հրահանգը՝ ծեծե՛ք դրան։ Սա հանրային, քաղաքական հաղորդագրություն էր այն մասին, որ այս իշխանությունը չունի որևէ բարոյական սահման։ Եթե իրենց պետք լինի, բոլորին ցուցադրական և հրապարակային բռնության կենթարկեն։ Չմոռանանք, որ Արծվիկ Մինասյանը Ազգային Ժողովի պատգամավոր է և որևէ կարմիր բերետ կամ քննիչ, ոստիկան իրավունք չունի բերման ենթարկելու նրան, եթե նա, տվյալ պահին, որևէ հանցանք չէր կատարում։ Հետևաբար, սա խիստ սիմվոլիկ ակտ էր՝ ցույց տալու համար, որ իշխանությունն ու ուժն իրենց ձեռքում է, և ինչ նպատակ էլ, որ նրանք իրենց առաջ դնեն, կփորձեն ուժի դիրքերից իրականացնել դա։ Այնուհանդերձ, Ալեն Սիմոնյանին հիշեցնեմ Նապոլեոնի հայտնի խոսքերը՝ իշխանությունը չի կարող երկար ժամանակով զինվորականների սրերի վրա նստած մնալ։ Հետևաբար, թող նրանք ավելի խոհեմ և զգուշավոր լինեն և հիշեն՝ այն սիմվոլիկ ակտերով, որով նրանք 2018 թվականին զավթեցին իշխանությունը, իրենց փողոց հանած, դատարկ դագաղներն ու ծաղկեպսակները, որևէ նորմալ, ավանդապաշտ և առողջ հասարակության մեջ չեն մոռացվելու, դրանք անպայմանորեն հիշեցնել են տալու իրենց, և հիմա կարծես, եկել է հենց այդ պահը»։
