Արցախի թեմի առաջնորդ Գերշ. Տ.Վրթանես եպս. Աբրահամյանը հանդես է եկել նամակով՝ ուղղված ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Անտոնիո Գուտերեշին։
Նամակում Արցախի թեմի առաջնորդը դիմում է ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարին` օգտագործել սույն թվականի նոյեմբերի 11-22 Բաքվում տեղի ունեցող COP29-ի հարթակում ընձեռված բոլոր հնարավորությունները՝ տարածաշրջանում արդար, երկարատև և արժանապատիվ խաղաղություն հաստատելու համար, և կոչ է անում շոշափելի միջոցներ ձեռնարկելու, որոնք կաջակցեն տարածաշրջանային խաղաղությանը, կապահովեն մարդու իրավունքների պաշտպանությունը և կպահպանեն միջազգային օրենքների ու նորմերի գերակայությունը:
Նամակը, այսօր, ակցիայի շրջանակներում փոխանցվել է ՄԱԿ-ի Երևանյան գրասենյակի ներկայացուցիչներին։
Ստորեւ ներկայացնում ենք նամակն ամբողջությամբ.
«Նորին Գերազանցություն Անտոնիո Գուտերեշ
ՄԱԿ-ի Գլխավոր Քարտուղար
405 Արեւելյան 42-րդ փողոց
Նյու Յորք, NY, 10017
ԱՄՆ
Հարգելի Անտոնիո Գուտերեշ,
2024թ. նոյեմբերի 11-22–ը Բաքվում նախատեսվում է անցկացնել ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության մասին շրջանակային կոնվենցիայի մասնակիցների կոնֆերանսի 29-րդ նստաշրջանը (COP29), որին մասնակցելու հրավեր է ուղղվել տարբեր երկրների ղեկավարներին ու պաշտոնական ներկայացուցիչներին, ինչպես նաեւ միջազգային կազմակերպությունների պատասխանատուներին:
Ուղիղ մեկ տարի առաջ՝ այս օրերին, Ադրբեջանի զինված ուժերը անկանոն գնդակոծության են ենթարկել խաղաղ բնակավայրերը եւ ներխուժել Լեռնային Ղարաբաղ/Արցախ: Մի քանի օրվա ընթացքում 120 հազար արցախցիներ ֆիզիկական բնաջնջման իրական սպառնալիքի տակ ստիպված եղան լքել Արցախը։ Մարդիկ, որոնց նախնիները հազարամյակներ շարունակ ապրել են Արցախում, պարտադրվեցին թողնել իրենց տները, գերեզմանները, նախնիներից կտակած պատմամշակութային ժառանգությունը։ Հիշեցնեմ, որ մինչեւ 2020թ. 44-օրյա պատերազմը Արցախի բնակչությունը կազմում էր 151 հազար մարդ։
Առկա փաստերն առավել քան բավարար են հաստատելու, որ Արցախի ժողովրդի հետ կատարվածը հանցագործություն է մարդկության դեմ։ Տակավին վերջերս Ցեղասպանագետների միջազգային ասոցիացիան իր հայտարարության մեջ նշել է, որ այդ իրադարձությունները համապատասխանում են Ցեղասպանության կոնվենցիայով սահմանված ցեղասպանության հատկանիշներին։
Ցավոք, արցախահայության ողբերգությունը գործնականում աննկատ է մնացել համաշխարհային հանրության կողմից։ Բացառությամբ որոշ միջազգային կազմակերպությունների եւ առանձին քաղաքական առաջնորդների հայտարարությունների, որեւէ քայլ չի ձեռնարկվել դադարեցնելու Ադրբեջանի ցեղասպան քաղաքականությունը՝ ուղղված Լեռնային Ղարաբաղը/Արցախը հայաթափելու, էթնիկ զտում իրականացնելու եւ նրա ժողովրդի ինքնորոշման արդար ցանկությունը ճնշելու համար։
Ավելին, մենք ականատես եղանք, թե ինչպես է անպատժելիության զգացումը սնուցել Ադրբեջանի ծավալապաշտությունը, եւ այսօր Ադրբեջանն արդեն իսկ օկուպացրել ՀՀ ինքնիշխան տարածքները եւ քայլեր է ձեռնարկում սահմանափակելու նրա ինքնիշխանությունն ու անկախությունը։
Հայ Առաքելական Եկեղեցու Արցախի թեմի հավատացյալ զավակների հիմնական մասը այսօր ապաստան է գտել Հայաստանի Հանրապետությունում, իսկ նրանց մի ստվար զանգված՝ աշխարհի տարբեր երկրներում։ Ու թեեւ այսօր նրանք ազատված են ֆիզիկական բնաջնջման սպառնալիքից, սակայն ամեն օր շարունակում են բախվել իրենց իրավունքների ու ազատությունների բազմաթիվ խախտումների հետ։
Արցախից բռնի տեղահանված հազարավոր մարդկանց համար ամենակարեւոր խնդիրը մնում է հայրենիք վերադառնալու հարցը։ Վերադարձի իրավունքը, որն ամրագրված էր նաեւ Արդարադատության միջազգային դատարանի կողմից ընդունված ժամանակավոր միջոցների մասին որոշման մեջ, շարունակում է անտեսվել միջազգային հանրության կողմից։ Թեեւ տարբեր կառույցներ ու առանձին պետություններ երբեմն հայտարարություններ են անում Արցախի ժողովրդի վերադարձի իրավունքի մասին, սակայն այս հարցի շուրջ էական առաջընթաց չկա։
Վստահ ենք, որ առանց արցախահայության՝ հայրենիք վերադառնալու միջազգային անվտանգության երաշխիքների, անհնար է հակամարտության վերջնական կարգավորումը եւ խաղաղության ու կայունության հաստատումը ողջ տարածաշրջանում։
Միեւնույն ժամանակ, Ադրբեջանը շարունակում է վերանայել եւ կեղծել պատմությունը, ոչնչացնել եւ յուրացնել հայկական մշակութային ժառանգությունն ու նյութական արժեքները՝ ջնջելու հայկական ներկայության ցանկացած հետք եւ կանխելու հայերի վերադարձը Լեռնային Ղարաբաղ։ Ավերվել են մի շարք եկեղեցիներ եւ գերեզմանատներ, այդ թվում՝ Շուշիի Սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ (Կանաչ ժամ) եկեղեցին։ Քարին տակ գյուղը հիմնովին ավերվել է, մի շարք այլ բնակավայրերի էլ անուղղելի վնաս է հասցվել։
Թեեւ իրավապաշտպան եւ մասնագիտական կազմակերպությունները գրեթե ամեն օր
արձանագրում են նման բազմաթիվ օրինակներ, Ադրբեջանը որեւէ պատասխանատվություն չի կրում, ինչը կանաչ լույս է վառում հետագա հանցագործությունների համար։
Ադրբեջանը շարունակում է Բաքվի բանտերում պահել հայ ռազմագերիներին ու պատանդներին։ Ադրբեջանական բանտերում հայ բանտարկյալների նկատմամբ խոշտանգումների եւ անմարդկային վերաբերմունքի բազմաթիվ արձանագրված փաստեր կան, սակայն Ադրբեջանը նույնիսկ թույլ չի տալիս միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպություններին իրական տեղեկատվություն ստանալ այդ մարդկանց առողջական վիճակի մասին։ Ավելին, այս հարցը Ադրբեջանի կողմից օգտագործվում է որպես քաղաքական սակարկությունների թեմա, ինչը կոպտորեն խախտում է միջազգային մարդասիրական իրավունքի սկզբունքները։
Ձերդ Գերազանցություն,
Պետք է օգտագործվեն COP29-ի ընթացքում ընձեռված բոլոր հնարավորությունները՝ տարածաշրջանում արդար, երկարատեւ եւ արժանապատիվ խաղաղություն հաստատելու համար: Լեռնային Ղարաբաղի/Արցախի հայության իրավունքների պաշտպանությունը եւ տարածաշրջանային անվտանգության խթանումը կարեւոր նշանակություն ունեն ժողովրդավարական իդեալներին մեր սեփական հավատարմությունը պահպանելու համար։
Այս կապակցությամբ, կոչ եմ անում ճնշում գործադրել Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւի եւ Ադրբեջանի կառավարության վրա՝ շոշափելի միջոցներ ձեռնարկելու, որոնք կաջակցեն տարածաշրջանային խաղաղությանը, կապահովեն մարդու իրավունքների պաշտպանությունը եւ կպահպանեն միջազգային օրենքների ու նորմերի գերակայությունը:
Աղոթքով՝
Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու Արցախի թեմի առաջնորդ
Գերաշնորհ Տեր Վրթանես եպիսկոպոս Աբրահամյան
